Παλαιοχριστιανική Βασιλική Χαλινάδου στην Αγία Παρασκευή Λέσβου

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Χαλινάδου, τρία χιλιόμετρα περίπου ανατολικά της Αγίας Παρασκευής Λέσβου, το ναό ανέσκαψε το 1937 και αναστήλωσε μερικώς ο καθηγητής Α. Ορλάνδος η ανέγερση της υπολογίζεται στο δεύτερο μισό του 6ου αι. μ.χ.

Στον αρχαίο οικισμό της περιοχής, κοντά στον Αγιο Ταξιάρχη, θα βρούμε σύμφωνα με ερευνητές οικιστικά λείψανα, όπως λαξευμένες στέρνες, πατητήρια σταφυλιών,υπόγειο αγωγό, αρχαίο λατομείο ιγκνιμβρίτη και μεγαλιθικό κτίσμα.

Σπήλαιο-Ασκηταριό του Αγίου Φίλιππου στο φαράγγι της Θερμής Λέσβου

Σπήλαιο Αγίου Ιωάννη Καταφυγίτη στην Πηγή Λέσβου

Αρχαία Πύρρα και Ιερό Μέσων στην Λέσβο

 
Η Πύρρα βρίσκεται σε πέτρινο όγκο που υψώνεται κάθετα σχηματίζει στην κορυφή του ένα υψίπεδο, που κατηφορίζει προς την θάλασσα.

Οι Αιολείς εγκαταστάθηκαν εδώ πριν από το 610-660 π.Χ. της έδωσαν αυτό το όνομα στην πόλη.  Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία η Πύρρα καταστρέφεται από σεισμό το 231 π.Χ. Σύμφωνα με αρχαιολόγους έμειναν μόνο το προάστιο και το λιμάνι και η ζωή συνεχίστηκε έως τον Μεσαίωνα.

 Η επικράτειά της που είχε σαν δυτικό της σύνορο τα νερά του κόλπου και ανατολικά την Μυτιλήνη. Στα βόρεια περιλαμβάνει και τον ιερό τόπο των Μέσσων, ενώ στα νότια φτάνει στα Βατερά. Έδωσε το όνομά της στο δάσος, που ονομαζόταν Πυρραίων όρος με την μεγάλη λίμνη των Πυρραίων. Και ο κόλπος βαφτίζεται κι αυτός σαν «Εύριπος των Πυρραίων».

Σώζονται 5-6 σειρές λίθων, σε Λεσβιακή δομή, ανάμεσα στην πληθώρα των κεραμικών και των ελεύθερων λίθων, ξεπηδούν θεμέλια κτισμάτων.

Βρέθηκαν πολλοί τάφοι μαζεμένοι στους πρόποδες του λόφου του 5ου-4ου π.Χ. αιώνα, με πήλινα αγαλματίδια γυναικείων και ανδρικών μορφών. Η πόλη  έκοψε και νόμισμα τον 4ο π.Χ. αιώνα, αφού θεωρείται ότι ενώθηκε από τα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα πολιτικά με τη Μυτιλήνη. Ήταν χάλκινο με την κεφαλή της νύμφης Πύρρας εμπρός και πίσω με την αίγα και τη συλλαβή ΠΥΡ. Άλλο ένα παρόμοιο αργυρό έφερε την επιγραφή ΠΥΡΑΘΕ.

Στην πόλη αυτή έζησε ο Λέσχης ο Πυρραίος, ποιητής και συγγραφέας του τετράτομου έπους "Μικρή Ιλιάδα". καθώς και τόπος εξορίας των ποιητών Σαπφούς και Αλκαίου απο τον τύραννο Πιττακό.

Ο Αρχαιολογικός χώρος Ιερού του Μέσσου απέχει 5 χλμ. από την αρχαία Πύρρα Το όνομά του οφείλεται στη θέση του στο μέσο του νησιού. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν τον Δεκέμβριο του 1885 Το Ιερό του Μέσσου, κέντρο παλλεσβιακής λατρείας και έδρα του «Κοινού των Λεσβίων», βρίσκεται μέσα στα όρια της επικράτειας της αρχαίας Πύρρας. Στους αρχαϊκούς χρόνους κατασκευάστηκε το πρώτο λατρευτικό κτίριο, με ορθογώνια κάτοψη και βωμούς, λείψανα του οποίου σώζονται εντός του θεμελίου του υστεροκλασικού ναού (330-300 π.Χ.).

Ο ναός είναι ψευδοδίπτερος ιωνικός με 8Χ14 κίονες. Οι διαστάσεις του είναι 41,55 Χ 23,78 μ. Το Ιερό σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη ήταν αφιερωμένο στη Λεσβιακή Τριάδα τον Αρχαίων Θεών Δία,  Ήρας και Διόνυσου.