Η Αρχαία Πύρρα στην Αγία Παρασκευή Λέσβου
Τμήματα από την Έρευνα της Λίλλιαν Αχειλαρά, Αρχαιολόγο.
Η ίδρυση της Πύρρας, ανάγεται στους χρόνους του ερχομού και της εγκατάστασης των Αιολέων στη Λέσβο, περίπου στους τελευταίους αιώνες της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Οι φιλολογικές μαρτυρίες μας δίνουν πληροφορίες για την ιστορία της πόλης και της επικράτειας της από το τέλος του 7ου αι. π.Χ. και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Είναι γνωστό ότι στην Πύρρα εξορίστηκαν οι Λέσβιοι λυρικοί ποιητές Αλκαίος και Σαπφώ μαζί με τους άλλους συντρόφους τους μετά την προδοσία, από τον πρωτεργάτη Πιττακό, των σχεδίων της συνωμοτικής «εταιρείας», που είχε σκοπό να χτυπήσει τον τύραννο της Μυτιλήνης Μύρσιλο. Επίσης στα σχέδια της Μυτιλήνης για το «συνοικισμό» των λεσβιακών πόλεων στην πόλη της Μυτιλήνης και στην αποστασία των λεσβιακών πόλεων (428 π.Χ.) κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, η Πύρρα ήταν με το μέρος της Μυτιλήνης. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάληψη της πόλης από τον Αθηναίο Πάχη. Έτσι ο εκπρόσωπος της Σπάρτης Σάλαιθος αποβιβάστηκε στην Πύρρα. Η ιστορία της Πύρρας από το 412 π.Χ. μέχρι το 389 π.Χ. σηματοδοτείται από την εναλλαγή της κυριαρχίας των Λακεδαιμονίων και των Αθηναίων στην πόλη. Το 373 π.Χ. εισέρχεται στη Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία και μάλιστα σε αθηναϊκό ψήφισμα του 368/7 π.Χ. αναφέρονται σύνεδροι των Πυρραίων και των άλλων Λεσβιακών πόλεων. Στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. ο Μενέδημος, ο μαθητής του Πλάτωνα, μεταβαίνει στην Πύρρα για τη ρύθμιση της πολιτείας («διακοσμήσοντα τὴν πολιτείαν»).
Από την ελληνιστική εποχή η Πύρρα ως «πόλις-κράτος» δεν αναφέρεται στις πηγές. Ο Στράβωνας επιβεβαιώνει (13. 2. 4) ότι η Πύρρα είχε καταστραφεί «Πύρρα κατέστραπται, …». Ο Plinius δίνει την ερμηνεία αυτής της καταστροφής: Pyrrha hausta est mari (Historia Natura V. XXXIX,139 και ΙΙ. XCIV, 206). Για την Πύρρα έχει γίνει η υπόθεση ότι ο σεισμός του 231 π.Χ. και τα παλιρροϊκά κύματα, που τον συνόδευαν, κατέστρεψαν την πόλη και τις παραθαλάσσιες εκτάσεις της, με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να επιβιώσει ως ανεξάρτητη πόλη.
Οι φιλολογικές πηγές μας δίνουν λίγες πληροφορίες για την Πύρρα. Ο Διόδωρος ο Σικελός μας πληροφορεί το όνομά της: «Πυρραίων πόλις» (Βιβλιοθήκη ΧΙΙΙ 100. 5) και ο γεωγράφος Στράβωνας αναφέρει, εκτός από το όνομα και τη θέση της: «ἵδρυται δ’ ἡ Πύρρα ἐν τῷ ἑσπερίῳ πλευρῷ τῆς Λέσβου, διέχουσα τῆς Μαλίας ἑκατὸν» (13. 2. 2) και «ὅθεν εἰς Μυτιλήνην ὑπέρβασις σταδίων ὀγδοήκοντα» (13. 2. 4). Στην εποχή του Στράβωνα (δεύτερο μισό του 1ου αι. π.Χ.- αρχές του 1ου αι. μ.Χ.) αναφέρεται ότι η Πύρρα ήταν ένα ανοχύρωτο προάστιο με λιμάνι: «., τὸ δὲ προάστειον οἰκεῖται καὶ ἔχει λιμένα» (Στράβωνας 13. 2. 2). Στο προάστιο θα πρέπει να αναφέρεται και ο Plinius, όταν μας πληροφορεί ότι στην εποχή του (1ος αι. μ.Χ.) η Πύρρα ήταν μια από τις τρεις πόλεις του νησιού, που «restant Eresos, Pyrrha et libera Mytilene» ( H. N. V. XXXIX, 139). Για την ύπαρξη του λιμανιού μας πληροφορεί και ο Ψευδο-Σκύλακας στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. (Περίπλους, 97), όταν αναφέρει τις τέσσερις αρχαίες πόλεις της Λέσβου που είχαν ένα λιμάνι : «Νῆσος Αἰολὶς Λέσβος, ε΄ πόλεις ἔχουσα ἐν αὑτῇ τάσδε· Μήθυμναν, Ἄντισσαν, Ἐρεσὸν, Πύρραν καὶ λιμένα,…».
